Małgorzata Darowska, Pełnomocnik Ministra Infrastruktury ds. Bezzałogowych Statków Powietrznych i Programu Centralnoeropejskiego Demonstratora Dronów: Biała Księga Bezzałogowych Statków Powietrznych, opracowana przez Ministerstwo Infrastruktury wraz z Polskim Instytutem Ekonomicznym, opublikowana wraz z wejściem w życie tzw. Rozporządzenia BVLOS (luty 2019) uporządkowały wiedzę o wszystkich filarach obszaru BSP, tj. systemie zarządzania przestrzenią i ruchem BSP, produktach i usługach. Zawarte w niej rekomendacje wskazały kierunki rozwoju potencjału biznesowego i produkcyjnego, skoncentrowane na zastosowaniach komercyjnych oraz produkcji dronów specjalistycznych i są punktem wyjścia dla opracowywanej strategii dla obszaru BSP, która zostanie przyjęta w 2020 r. Program CEDD, realizowany w ramach programu SOR Żwirko i Wigura, umożliwił prowadzenie ustrukturyzowanych konsultacji, uławiających wdrażanie regulacji, w tym rozporządzeń unijnych oraz konsultacji obszarów wymagających podjęcia regulacji. CEDD ułatwił również prowadzenie konsultacji mających na celu definiowanie i wdrażania szczegółowych projektów, w szczególności w obszarze wdrażania dronów do systemu transportu miejskiego (Urban Air Mobility), na czym będą skoncentrowane działania MI w roku 2020. CEDD umożliwił także zbadanie i pobudzenie popytu na usługi dronowe i drony specjalistyczne. Okazał się on bardzo wysoki i dużym wyzwaniem w roku 2020 i szansą dla nowego komponentu programu dronowego Żwirko i Wigura – Doliny Dronowej będzie rozwój specjalistycznych, certyfikowanych platform dronowych
Kazimierz Karolczak, Przewodniczący Zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii: Rok 2019 upłynął pod znakiem twardych projektów i szerokich działań promocyjnych, realizowanych w ramach Centralnoeuropejskiego Demonstratora Dronów. Współpracowaliśmy z firmami branżowymi, służbami mundurowymi, a także środowiskiem naukowym. Mijający rok to także nawiązanie cennej współpracy z Zarządem Morskiego Portu Gdynia oraz uruchomienie dwóch obszarów testowych dla technologii BSP na terenie Metropolii. Ponadto marka CEDD była promowana na krajowych i międzynarodowych wydarzeniach branżowych. Jestem przekonany, że Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia dzięki udziałowi w tej inicjatywie może stać się głównym ośrodkiem wykorzystania i rozwoju technologii dronowych, nie tylko na skalę krajową.
Janusz Janiszewski, p.o. Prezesa Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej: Wdrożona w styczniu 2019 r. nowelizacja rozporządzenia dronowego umożliwiła wykonywanie lotów BSP poza zasięgiem wzroku bez segregacji przestrzeni. To bardzo odważny krok, który jest odpowiedzią na oczekiwania rynku. Wprowadzenie tych przepisów oznaczało dla PAŻP opracowanie nowych standardów koordynacji tego typu lotów, w tym zapewnienie niektórym jego rodzajom obsługi 24h/7. Dodatkowo w 2019 r. PAŻP skoordynował i wydał zgodę na ponad 1500 lotów BSP w zasięgu wzroku operatora (VLOS) w przestrzeni wokół 15 głównych lotnisk komunikacyjnych. W ciągu roku odnotowaliśmy także wzrost o 18,62% zgłoszeń standardowych na loty VLOS zgłaszanych standardową 3-dniową procedurą oraz wzrost o 28,33% tych samych operacji zgłaszanych dynamiczną procedurą. W związku z ciągłym postępem technologii oraz nowymi zastosowaniami dronów należy spodziewać się, że trend z pewnością będzie wzrastał.
Piotr Samson, Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego: Mijający rok to przede wszystkim regulacja w obszarze bezzałogowych statków powietrznych oraz ułatwienia dla lotów poza zasięgiem wzroku bez potrzeby wyznaczania specjalnej strefy lotniczej. W przyszłym roku największym wyzwaniem dla branży i nadzoru lotniczego będzie wprowadzenie w lipcu wspólnych unijnych przepisów dotyczących BSP. Czeka nas wprowadzenie obowiązkowego rejestru operatorów BSP oraz systemów szkolenia on-line. Rozwiązania te zapewnią łatwy dostęp do wiedzy i poprawią bezpieczeństwo operacji BSP.
WSTĘP
Wartość polskiego rynku dronów do 2026 r. wyniesie 3,26 mld złotych, natomiast korzyści pośrednie, jakie przyniesie integracja dronów i gospodarki, mogą wynieść nawet 576 mld zł. Kwota tej wielkości pozwoliłaby zredukować dług publiczny nawet o 60 procent. Są to wnioski zawarte w Białej Księdze Bezzałogowych Statków Powietrznych – dokumencie opracowanym przez Ministerstwo Infrastruktury z Polskim Instytutem Ekonomicznym, prezentującym potencjał bezzałogowego lotnictwa w Polsce.
Tak duży potencjał wynika przede wszystkim z unikalnych zasobów Polski, kadrowych i technologicznych, jak również z faktu, że rynek komercyjnych zastosowań dronów dopiero się rozwija, startując z poziomu niemal „zero”. Jego rozwój wymaga jednak multidyscyplinarnych zintegrowanych działań wielu instytucji i podmiotów. W celu wydobycia tego potencjału i ułatwiania koordynacji prac we wrześniu 2018 r. utworzono Centralnoeuropejski Demonstrator Dronów. To program oparty na założeniu, że w niedalekiej przyszłości drony będą świadczyć wszelkiego rodzaju usługi w przestrzeni powietrznej, zarówno dla sektora publicznego jak i komercyjnego. CEDD dostrzega potencjał dronów m.in. przy patrolowaniu dróg i autostrad, koordynacji i wspieraniu akcji ratunkowych, dokumentowaniu strat po klęskach żywiołowych, badaniu poziomu zanieczyszczenia powietrza, a także w transporcie przesyłek. Loty dronami mają się odbywać poza zasięgiem wzroku, w trybach automatycznym i autonomicznym. Dzięki CEDD możemy być pierwszym krajem w Europie, który dokona tej rewolucji w ruchu powietrznym.
Aby nowe zastosowania dla dronów były możliwe, potrzebne są rozwiązania technologiczne, testy w warunkach rzeczywistych, a także zmiany w prawie, które otworzą przestrzeń dla bezzałogowych statków powietrznych. Dlatego Centralnoeuropejski Demonstrator Dronów tworzą silne podmioty, które posiadają kompetencje, aby wcielać w życie najodważniejsze i najbardziej innowacyjne wizje.
Inicjatywę CEDD tworzy Metropolia GZM, jednostka administracyjna złożona z 41 miast gmin, zamieszkała przez 2,3 mln mieszkańców. To na terenie Metropolii odbywają się testy z wykorzystaniem dronów w warunkach miejskich lub do nich zbliżonych. Ponadto, członkami CEDD są Urząd Lotnictwa Cywilnego i Polska Agencja Żeglugi Powietrznej. Pierwszy z tych podmiotów działa na rzecz bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju lotnictwa cywilnego w Polsce, natomiast drugi zapewnia bezpieczny i płynny przepływ ruchu lotniczego w polskiej przestrzeni powietrznej. Projekt CEDD dodatkowo jest koordynowany przez Ministerstwo Infrastruktury.
To właśnie Ministerstwo Infrastruktury dało sygnał do rozwoju nowego sektora gospodarki w Polsce, opracowując rozporządzenie z dnia 20 grudnia 2018 r., które ułatwiło loty bezzałogowych statków powietrznych poza zasięgiem wzroku oraz dopuściło loty automatyczne. Działanie to było też ważnym elementem w realizacji projektu Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju Żwirko i Wigura, którego celem jest rozwój zastosowań BSP oraz reindustrializacja.
Rok 2019 był szczególnie intensywny dla Centralnoeuropejskiego Demonstratora Dronów. W tym czasie przedstawiciele CEDD wykonali wiele testów, przeprowadzili jeszcze więcej spotkań, opracowali dziesiątki dokumentów i uczestniczyli w licznych konferencjach branżowych. Przez te kilka miesięcy CEDD skupił wokół siebie także nowych partnerów: samorządców, naukowców, służby mundurowe, przedstawicieli firm komunalnych oraz przedsiębiorców działających w branży BSP.
Drony w walce z niską emisją
DroneLAB to nazwa działania, w którym zebrani eksperci (nauka, usługodawca, usługobiorca) w sposób partycypacyjny opracowują wytyczne do standardu danej usługi, która zapewnia odpowiedni poziom jakości i adekwatny do możliwości zakres. W ramach działania również wykonywana jest konfrontacja zaleceń na bazie misji pilotażowych. Proces DroneLAB-u opiera się na wymianie doświadczeń i dobrych praktyk.
W lutym 2019 r. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia zainicjowała pracę DroneLAB-u Środowisko, inicjatywy, której idea nawiązuje do rekomendacji wypracowanych przez interesariuszy Centralnoeuropejskiego Demonstratora Dronów, 15 grudnia 2018, podczas spotkania w ramach COP24 w Katowicach.
Pierwszym działaniem w ramach DroneLAB Środowisko były pomiary niskiej emisji przy pomocy BSP, które przeprowadzono w Katowicach i Elblągu. Uczestniczyli w nich przedstawiciele straży miejskich i firm z branży BSP. Testy wykazały, że drony mogą stanowić skuteczne narzędzie egzekwowania postanowień uchwał antysmogowych i zakazu spalania śmieci, a także stanowią cenne narzędzie dla służb mundurowych.
„Dron wykonuje pracę ponad 60 funkcjonariuszy w terenie. W ciągu dwóch godzin lotu dronem możemy sprawdzić około 600 domów, precyzyjnie zlokalizować źródło emisji i przeprowadzić kontrolę”
– Mariusz Sumara, zastępca komendanta Straży Miejskiej w Katowicach.
Testom w warunkach rzeczywistych towarzyszyły miesiące spotkań i konsultacji z ekspertami. W efekcie powstał unikatowy dokument, zawierający wytyczne dla usługi monitorowania niskiej emisji przy pomocy dronów. Zawiera on m.in. wskazówki do specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) dla usługi pomiaru smogu. Z dokumentu mogą skorzystać samorządy w całym kraju.
Drony w transporcie przesyłek
Transport przesyłek to jedno z najbardziej oczekiwanych zastosowań dla bezzałogowych statków powietrznych. 18 czerwca 2019 r. odbyło się w tej sprawie spotkanie w ramach Centralnoeuropejskiego Demonstratora Dronów. Uczestniczyli w nim m.in. przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury, Metropolii GZM, branży BSP, a także m.in. Poczty Polskiej. Na spotkaniu zwrócono uwagę, że zapewnienie odpowiednich warunków do świadczenia usług transportowych jest jednym z głównych wyzwań, przed którymi stoją miasta XXI wieku.
W ramach działania DroneLAB Transport w dniu 20 listopada 2019 r. przeprowadzono zamknięte loty drona na wydzielonym obszarze w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Był to pierwszy odnotowany w Polsce automatyczny lot drona poza zasięgiem wzroku z aktywnym nadajnikiem ADS-B, spełniający wymogi widoczności w systemach kontroli lotów. Bezzałogowy statek powietrzny z powodzeniem pokonał dystans 8,5 km.
Przeprowadzone badania umożliwiają doskonalenie procedur testowych i operacyjnych w ramach przyszłych działań BSP w obszarach Urban Space.
Drony zapewniające bezpieczeństwo
Wykorzystanie dronów do ochrony ludzi i ich mienia – taki był temat spotkania, które odbyło się 6 czerwca w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. W rozmowach wzięli udział przedstawiciele służb mundurowych, instytucji zarządzania kryzysowego oraz przedstawicieli branży.
Uczestnicy dyskusji mówili o koniecznych zmianach w legislacji, które pozwolą pobudzić rozwój nowych technologii i usług dronowych, oraz ich komercjalizację. Na spotkaniu zwrócono uwagę, że w związku z dynamicznym rozwojem branży BSP, kwestie zastosowania dronów powinny znaleźć odzwierciedlenie w Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku). Drony mogłyby zostać wykorzystane m.in. do monitorowania infrastruktury mostowej czy inspekcji w transporcie ciężkim.
Wnioski zaprezentowane podczas spotkania znajdą odzwierciedlenie w dalszym działaniu w ramach DroneLAB Bezpieczeństwo.
Drony do monitorowania składowisk odpadów
12 listopada 2019 r. CEDD we współpracy z MPGK Katowice przeprowadził testy innowacyjnych technologii z wykorzystaniem dronów, które mogą być wykorzystywane w procesie ograniczania ryzyk środowiskowych oraz rozwoju potencjału składowisk odpadów.
Testy przeprowadzono na terenie składowiska odpadów komunalnych przy ul. Milowickiej w Katowicach.
Na miejscu dokonano:
- pomiaru kubatury składowiska,
- analizy ryzyka pożaru,
- analizy nasłonecznienia w aspekcie potencjału rozwoju źródeł odnawialnych na terenach zrekultywowanych.
Podczas spotkania w Ministerstwie Infrastruktury (18 listopada) dokonano pierwszego podsumowania testów. Uczestnicy spotkania wskazali, że drony mogą być szczególnie przydatne przy pomiarze kubatury, ponieważ pomagają ocenić gęstość poszczególnych frakcji odpadów, co może mieć bezpośrednie przełożenie na kształtowanie polityki cenowej. Ponadto BSP stanowią przydatne narzędzie do oceny czasu, przez jaki składowisko będzie jeszcze zdolne do działania.
Efektem przeprowadzonych testów, podobnie jak w przypadku wcześniejszych testów dotyczących jakości powietrza w miastach, będzie wypracowanie założeń dla wysokiej jakości usług w zakresie lepszej ochrony środowiska, które mogą być świadczone przez firmy z branży BSP na rzecz jednostek administracji publicznej zarządzających składowiskami odpadów.
Drony w inwestycjach infrastrukturalnych
16 i 26 lipca 2019 r. w Ministerstwie Infrastruktury odbyły się spotkania, których celem jest wypracowanie standardów prawno-organizacyjnych dla bezpiecznego użytkowania dronów w przestrzeni publicznej, a także wymiana doświadczeń i integracja środowisk zaangażowanych w rozwijanie technologii bezzałogowych statków powietrznych.
Tym razem gośćmi ministerstwa byli przedstawiciele branży infrastrukturalnej oraz firm produkujących i realizujących usługi z wykorzystaniem dronów, którzy rozmawiali o szansach i wyzwaniach, jakie wiążą się z zastosowaniem technologii BSP w procesie przygotowywania, realizacji i bieżącym nadzorze nad dużymi inwestycjami infrastrukturalnymi.
Dalszym ciągiem tych spotkań były warsztaty zorganizowane pod koniec sierpnia w Katowicach, których tematem było zastosowanie bezzałogowych statków powietrznych w realizacji inwestycji infrastrukturalnych i projektów budowlanych.
Wśród wniosków zawarto, że istnieje duża podaż podstawowych usług, które mogą być wykorzystane w inwestycjach infrastrukturalnych (tworzenie ortofotomap, modeli 3D terenu, pomiary hałd, monitoring inwestycji), jednakże koniecznym jest zadbanie o rozwój świadomości inwestorów o dostępnych technologiach i wymiernych korzyściach płynących z zastosowania dronów w realizacji dużych projektów infrastrukturalnych.
Zasugerowano sporządzenie raportu (kompendium), w którym zostaną skonsolidowane wszystkie informacje istotne dla zastosowania BSP w projektach budowlanych.
Obszary testowe
Bezpieczne technologie, odpowiednie regulacje prawne, a także testy w warunkach rzeczywistych – są to niezbędne warunki do spełnienia, aby drony mogły świadczyć usługi w przestrzeni powietrznej naszych miast. Ten ostatni realizowany jest przez CEDD dzięki wyznaczonym strefom, tzw. obszarom testowym, które znajdują się na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Metropolia wydzieliła dwa obszary w przestrzeni powietrznej – TRA 165 Rudziniec oraz TRA 166 Sławków. Obszary te charakteryzuje zróżnicowana rzeźba terenu, m.in. lasy, rzeki, pola, zabudowa poprzemysłowa. Kluczowe cele dla tych obszarów to testowanie usług i systemów zarządzania, powtarzalność działań i autonomia misji.
Obszary testowe umożliwiają wykonywanie miejski z użyciem systemu ADS-B (Automatic Dependent Surveillance Broadcast). Urządzenie umożliwia prezentację sytuacji ruchowej dronów w czasie rzeczywistym. Obiekty samodzielnie wysyłają parametry swojego lotu i wzajemnie informują się położeniu. Informacje następnie są agregowane i widzialne w systemie PANSA UTM.
Planowane działania na obszarze:
- Wykonanie modeli 3D i ich automatyzacja
- Identyfikacja obiektów i ich kwalifikacja wg opracowanych zasad
- Wprowadzanie stref lokalnych wraz z opracowaniem zasad ich wyznaczania i wprowadzania
- Opracowanie map tras przelotów korytarzy powietrznych
- Zaangażowanie miast i służb w tworzenie dynamicznych obszarów
- Testowanie współpracy BSP z systemem PAŻP (PANSA DTM)
- Testowanie lokalizacji przy użyciu alternatywnych systemów lokalizacji np. radiolatarni
- Testowanie lotów na dłuższych dystansach (loty w pętlach z automatycznym ładowaniem)
- Testowanie powtarzalności lotów automatycznych i autonomicznych
- Wyznaczenie miejsc startów i lądowań jako symulacja lotów pomiędzy punktami
- Testowanie usług z DroneLAB ów dla ich automatyzacji
- Organizowanie prezentacji (demonstracji) nowych funkcjonalności DTM dla interesariuszy
- Udostępnianie przestrzeni podmiotom do testów w BVLOS i w automacie
- Współpraca z podmiotami certyfikującymi (ILOT, UDT)
Droniada 2019
Droniada to wydarzenie skupiające środowiska naukowe, przedstawicieli samorządów, służby mundurowe czy środowiska biznesowe z branży nowych technologii. Podczas wydarzenia odbywającego się w dniach 5-8 czerwca rozegrano szereg konkurencji, do których przystąpiło osiem zespołów akademickich.
Wśród zadań realizowanych przez uczestników Droniady można wymienić: transportowanie paczek, identyfikowanie aut z wysokości oraz budowę muru oporowego.
Podczas Droniady przeprowadzono także test systemu PansaUTM, realizowanego przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej. W ramach eksperymentu przeprowadzono m.in. testy antykolizyjne dla dronów, które zakończyły się sukcesem. System PansaUTM ma umożliwić dronom poruszanie się w przestrzeni powietrznej miast w sposób bezpieczny. Będzie to również element krajowego programu U-Space.
Współpraca z Portem Gdynia i Politechniką Śląską
Podczas konferencji „DRONY – Prawo, Technologia, Usługi” w dniu 29 sierpnia 2019 r. w Katowicach, podpisano porozumienie z Zarządem Morskiego Portu Gdynia S.A., który będzie współpracować z CEDD w obszarze ochrony infrastruktury krytycznej, a także list intencyjny o współpracy z Politechnika Śląską.
Z punktu widzenia portu w Gdyni kluczowym elementem jest bezpieczeństwo transportu morskiego. Dzięki zawartemu porozumieniu CEDD zyskał dostęp do nowego rodzaju infrastruktury. Technologia bezzałogowych statków powietrznych rozwija się bardzo dynamicznie, zmierzając do autonomicznego transportu pasażerskiego i handlowego. To również nowe, coraz bardziej ekologiczne środki transportu i poprawa procesów logistycznych, co wpływa na poprawę środowiska.
„Wprowadzając system Antydron na terenie Portu Gdynia, wypracowujemy rozwiązania służące do zarządzania przestrzenią powietrzną w obrębie infrastruktury krytycznej, co może posłużyć do stworzenia dobrych praktyk dla innych firm i instytucji”
– Adam Meller, prezes Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A.
Doświadczenie z technologią dronową posiada także Politechnika Śląska, która podczas konferencji podpisała list intencyjny z CEDD. Prof. Arkadiusz Mężyk, rektor Politechniki Śląskiej, podkreślił, że w strukturach śląskiej uczelni działają już teraz studenckie koła naukowe, wśród których są też takie, które zajmują się dronami. Współpraca CEDD z uczelnią pozwoli m.in. na angażowanie naukowców w działania demonstratora w charakterze ekspertów, a także wsparcie w zakresie prowadzenia testów technologii i usług.
Testy widoczności drona
Aby drony i samoloty wspólnie latały w przestrzeni powietrznej w sposób bezpieczny, konieczne jest opracowanie odpowiedniego systemu telemetrycznego. Taki wniosek płynie z testów widoczności drona, które w ramach CEDD przeprowadziła Światowa Organizacja Pilotów Dronów na terenie Aeroklubu Gliwice. Gospodarzem testów była Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, a całość obserwowali przedstawiciele Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Podczas testów wykonano 40 lotów, w tym: 24 loty wiatrakowcem Auto Gyro Cavalon oraz 16 lotów samolotem Cessna 172. Drony, które wykorzystano do testu, to DJI Phantom 4 pro v2 oraz DJI Matrice 200 V2. Testy, wykazały, że bez użycia żadnej aplikacji, dron był zauważany przez pilota samolotu dopiero z odległości nie dalszej niż 100 metrów.
Obecność w mediach
W 2019 r. ukazało się blisko 500 publikacji na temat CEDD w mediach – telewizji, radiu, prasie oraz na portalach internetowych i w serwisach branżowych. Ponadto CEDD ponad 300 razy figurował w mediach społecznościowych – przede wszystkim na Facebooku i Twitterze. Ekwiwalent reklamowy wszystkich tych publikacji wyniósł 2,3 mln zł (dane za Instytutem Monitorowania Mediów).
Ponadto CEDD uczestniczył w licznych konferencja poświęconych nowym technologiom, m.in.:
- DRONY – Prawo, Technologia, Usługi – konferencja organizowana przez Metropolię GZM, skupiająca przedstawicieli rządu, samorządów, naukowców, służby mundurowe oraz przedsiębiorców działających w branży. Była to okazja do podsumowania pierwszego roku działalności CEDD.
- Amsterdam DroneWeek – to jedna z największych i najważniejszych tego typu imprez na świecie. Podczas wydarzenia zaprezentowały się polskie firmy BSP, nie brakowało także przedstawicieli CEDD.
- Smart City Expo World Congress – trzydniowe targi podczas których uczestnicy z całego świata prezentują osiągnięcia technologiczne, które ułatwiają funkcjonowanie miast. Metropolia GZM prezentowała swoje doświadczenia w ramach CEDD.
- Bezzałogowe Statki Powietrzne – nowe przepisy europejskie – konferencja organizowana na Uczelni Łazarskiego w Warszawie poświęcona była nowym przepisom unijnym oraz temu, jak wpłyną one na całą branże BSP.
- Building Bridges in V4 Aviation Community – konferencja zorganizowana w Bielsku-Białej, poświęcona zagadnieniom rynku lotniczego, w tym także dronowego. Podczas wydarzenia zawarto deklarację na rzecz utworzenia „polskiej doliny dronowej”.
Zakończenie
CEDD jest inicjatywą dostępną i otwartą na wszystkich użytkowników, którzy chcą wziąć w niej udział i podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem. Kolejne lata będą jeszcze bardziej skupiały się na integracji środowiska i prowadzeniu wspólnych działań, aby zrealizować główne cele CEDD. Jednym z nich to zapewnienie najwyższego możliwego poziomu bezpieczeństwa operacji przy użyciu BSP i jest to priorytet.